Wolne zawody – co warto wiedzieć?

Co to jest wolny zawód?

Wolny zawód nie jest jednoznacznym pojęciem. Okazuje się również, że nie ma ujednoliconej definicji. Ogólnie wolnym zawodem nazywa się zajęcie, które wykracza poza stosunek pracy. Osoby takie mają specjalistyczne wykształcenie, które pozwala im na profesjonalne wykonanie określonych usług typowych. W teorii nie można wykonywać wolnego zawodu bez odpowiedniej edukacji w danym kierunku.

Wolny zawód umożliwia również wykonywanie czynności na własny rachunek. Zazwyczaj jest to indywidualna działalność gospodarcza. Jednocześnie jednak osoby wykonujące wolny zawód mogą być zatrudnione na umowę o pracę. Doskonałym przykładem jest lekarz, który pracuje w publicznej placówce i jednocześnie prowadzi prywatny gabinet lekarski.

Pewnego typu wyjaśnienie powyższego pojęcia ujęte jest w Kodeksie Spółek Handlowych. Nie ma tam jednak wyjaśnienia definicji, a wypisana została jedynie lista wolnych zawodów. Przedstawiciele wolnych zawodów mają możliwość zakładania spółek partnerskich. Z tego też względu konieczne było umieszczenie takiego spisu w przepisach.

Lista wolnych zawodów

Wśród wolnych zawodów wymienić można takie zawody jak m.in.:

• adwokat,
• aptekarz,
• architekt,
• biegły rewident,
• broker reasekuracyjny,
• broker ubezpieczeniowy,
• doradca podatkowy,
• doradca inwestycyjny,
• doradca restrukturyzacyjny,
• felczer,
• fizjoterapeuta,
• inżynier budownictwa,
• księgowy,
• lekarz,
• lekarz dentysta,
• lekarz weterynarii,
• makler papierów wartościowych,
• nauczyciel,
• notariusz,
• pielęgniarka,
• położna,
• psycholog,
• radcy prawny,
• rzecznik patentowy,
• rzeczoznawca majątkowy,
• technik dentystyczny,
• tłumacz przysięgły.

Powszechnie uważa się, że wolny zawód wykonywany jest przez artystów. Niemniej jednak w zapisach ustaw nie ma potwierdzenia tych słów. Artyści zazwyczaj pracują na etacie, wykonują pracę na podstawie umowy o dzieło lub zlecenie czy też rejestrują własną działalność gospodarczą.

Czym różni się wolny zawód od zawodu zaufania publicznego?

Zawód zaufania publicznego jest węższą definicją niż wolny zawód. Roboczo przyjmuje się, że pojęcia te są bardzo bliskie, jednak nietożsame. Zawód zaufania publicznego wiąże się z istnieniem samorządu zawodowego. Nie wszystkie osoby wykonujące wolne zawody zrzeszone są w takich samorządach zawodowych. W takiej sytuacji nie ma więc możliwości, aby były one przedstawicielami zawodu zaufania publicznego.

Elementem bezpośrednio wiążącym się z zawodem zaufania publicznego jest istnienie samorządu zawodowego, który czuwa nad należytym wykonywaniem danej profesji. Takie uwarunkowanie nie ma natomiast miejsca w przypadku wolnego zawodu. Niemniej jednak zarówno w przypadku wolnego zawodu, jak i zawodu zaufania publicznego kładziony jest nacisk na występowanie norm etyki zawodowej.

Oba powyższe pojęcia nie powinny być używane jako synonimy. W teorii wolny zawód wiąże się z większą swobodą i mniejszą odpowiedzialnością niż w przypadku zawodu zaufania publicznego. Przepisy prawne dotyczące wolnych zawodów skupiają się głównie na zagadnieniach gospodarczych i podatkowych. Natomiast istotą wykonywania wolnego zawodu jest troska o dobro ogółu w imię interesu publicznego.

Wolne zawody a kwestie podatkowe

Próba zdefiniowania wolnego zawodu została również ujęta w Ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. W dokumencie znalazł się zapis określający, że wolny zawód to pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana przez:

• lekarzy,
• lekarzy stomatologów,
• lekarzy weterynarii,
• techników dentystycznych,
• felczerów,
• położne,
• pielęgniarki,
• tłumaczy,
• oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny.

Niemożliwe jest wykonywanie wolnego zawodu w ramach umowy o pracę, umowy o dzieło oraz umowy zlecenie dla firm, organizacji i przedsiębiorstw.

1 stycznia 2021 roku weszły zmiany dotyczące stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych dla podatników, którzy wykonują wolne zawody. Obecnie przychody osób wykonujących wolne zawody są opodatkowane stawką 17 proc. (dotychczas było to 20 proc.).

Wolny zawód a ZUS

Osoby, które wykonują wolne zawody w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, muszą spełnić obowiązek ubezpieczeń społecznych. Pewien problem pojawia się w przypadku Małego ZUSu. Zgodnie z przepisami prawa większość osób wykonujących wolny zawód nie może skorzystać z preferencyjnych składek. W praktyce jednak taką możliwość mogą wybrać m.in. tłumacze. Jak się okazuje, wiele zależy od interpretacji samego ZUSu.

Z reguły osoby wykonujące wolny zawód są samozatrudnione. Oznacza to, że muszą one opłacać składki ZUS na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy. Spełniając odpowiednie warunki, mogą oni skorzystać z tzw. ulgi na start.

Czym różni się wolny zawód od freelancera?

Niektóre osoby uważają wolny zawód za tożsamy z byciem freelancerem. W praktyce istnieją znaczące różnice pomiędzy jednym a drugim pojęciem. Chociaż warto wspomnieć, że mają one pewne cechy wspólne.

Dla przypomnienia wolny zawód:

• wymaga posiadania specjalistycznego wykształcenia,
• zazwyczaj ma szczególny status prawny,
• wyróżnia się dużą samodzielnością,
• wyróżnia się odpowiedzialnością wykonującego (nacisk kładziony jest głównie na takie wartości jak etyka, moralność i zaufanie),
• nie ma stałej formy wynagrodzenia.

W przypadku freelancerów, czyli tzw. wolnych strzelców:

• nie ma wymagań dotyczących konkretnego wykształcenia, najważniejsze są posiadane umiejętności,
• możliwe jest wykonywanie zadań na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia, w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, a także na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze godzin,
• nie ma tutaj zbioru zasad postępowania, które są typowe dla wielu wolnych zawodów (np. przysięga Hipokratesa w przypadku lekarzy) ,
• odpowiedzialność freelancera określana jest każdorazowo w ramach konkretnej umowy,
• wynagrodzenie określane jest jako wypłata za wykonanie danej usługi.

W przypadku wolnego zawodu oraz wolnego strzelca działalność wykonywana jest osobiście.

Wolny zawód to pojęcie nie do końca zdefiniowane. Niemniej jednak powyższy artykuł powinien rozwiać pewne wątpliwości oraz przybliżyć ich istotę. Wolny zawód kojarzony powinien być z pewną samodzielnością oraz koniecznością posiadania konkretnego wykształcenia. Często też istnieją zasady postępowania typowe wyłącznie dla danej grupy.