Staż z urzędu pracy w 2023 roku: na czym polega i ile wynosi wynagrodzenie?

Czym jest staż z urzędu pracy?

Staż z urzędu pracy to forma aktywizacji osób bezrobotnych organizowana na podstawie Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z definicją zawartą w treści aktu prawnego staż to „nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą”. Co to oznacza w praktyce?

Staż z urzędu pracy nie jest pełnoprawną pracą zarobkową, a praktyczną formą nauki zawodu, której głównym celem jest zdobycie doświadczenia. Stażysta otrzymuje rzecz jasna pieniądze w trakcie stażu, ale nie jest to wynagrodzenie za wykonaną pracę, a stypendium wypłacane przez urząd i sfinansowane przez Fundusz Pracy. To korzystne rozwiązanie dla pracodawcy, który nie musi wypłacać pensji przyjętej osobie. W zamian musi on zapewnić odpowiednie warunki pracy oraz zapewnić stażyście możliwość zdobycia doświadczenia na wybranym stanowisku.

Kto może dostać się na staż?

Na staż może dostać się większość osób bezrobotnych – wystarczy spełnić jedno z wymagań związanych z wiekiem lub sytuacją osobistą. Na staż z urzędu pracy mogą wybrać się:

• bezrobotni do 30 roku życia,
• bezrobotni powyżej 50 roku życia,
• osoby długotrwale bezrobotne (poszukujące zatrudnienia przez więcej niż 13 miesięcy),
• bezrobotne kobiety, które nie podjęły pracy po urodzeniu dziecka,
• bezrobotni więźniowie, którzy nie znaleźli pracy po zakończeniu kary pozbawienia wolności,
• bezrobotni z orzeczeniem o niepełnosprawności,
• bezrobotni wychowujący samotnie jedno lub więcej niepełnoletnich dzieci,
• bezrobotni bez wykształcenia średniego i bez żadnego doświadczenia zawodowego, niezależnie od ich wieku.

By móc pójść na staż, trzeba mieć status osoby bezrobotnej. Oznacza to, że z programu nie mogą skorzystać studenci, uczniowie oraz osoby, które wykonują pracę zarobkową.

Jak dostać się na staż?

Osoby bezrobotne muszą średnio raz 30 dni pojawiać się w urzędzie pracy na obowiązkową wizytę. W jej trakcie urzędnik może zaproponować różne oferty pracy – a także stażu, jeśli bezrobotny zalicza się do grona osób, które mogą się na niego dostać. W takiej sytuacji wystarczy przyjąć interesującą nas ofertę.

Ale o staż z urzędu pracy możemy też dobiegać się sami – o ile znajdziemy pracodawcę, który zechce nas przyjąć. W takiej sytuacji musimy napisać do firmy wniosek o odbycie stażu (najlepiej załączyć do niego CV oraz list motywacyjny). Ale to nie koniec, bo pracodawca musi przekazać do urzędu pracy szereg dokumentów, w tym wypełniony wniosek o zorganizowanie stażu dla osoby bezrobotnej. Należy w nim dokładnie opisać zakres obowiązków stażysty oraz program nauki zawodu – bez tego urząd nie zaakceptuje wniosku.

Czy można zrezygnować ze stażu?

Stażyści mogą zrezygnować ze stażu z własnej winy. W takiej sytuacji tracą status osoby bezrobotnej na 120, 180 lub nawet 270 dni – czas ten zwiększa się po każdej kolejnej rezygnacji. Na szczęście stażysta może też zrezygnować ze stażu z urzędu pracy bez żadnych konsekwencji, o ile:

• znajdzie zatrudnienie i podpisze umowę o pracę z pracodawcą,
• rozpocznie studia lub naukę w szkole dla dorosłych,
• ciąża uniemożliwi wykonywanie obowiązków stażysty,
• okaże się, że staż nie spełnia oczekiwań, a faktyczny zakres obowiązków jest inny niż w umowie stażowej.

W tym ostatnim przypadku należy skonsultować się z opiekunem stażu. Jeśli nie przyniesie to oczekiwanych efektów, to kolejnym krokiem powinna być skarga na pracodawcę złożona do urzędu pracy. Urzędnicy zbadają wówczas zasadność zgłoszenia. Jeśli wykryją nieprawidłowości, to stażysta nie straci statusu osoby bezrobotnej, a organizator stażu poniesie konsekwencje prawne, włącznie z wysokimi karami finansowymi.

Staż z urzędu pracy w 2023 roku – jak przebiega?

W trakcie stażu z urzędu pracy stażysta ma obowiązek realizować program nauki, który został zapisany w umowie stażowej. Dokładny zakres codziennych obowiązków zależy od ustaleń wpisanych przez pracodawcę do wniosku o odbycie stażu, który musi zostać zaakceptowany przez urząd pracy.

Urzędnicy mają prawo ingerować w zakres obowiązków oraz program nauczania przed rozpoczęciem stażu. Teoretycznie powinien on być zgodny z wykształceniem i umiejętnościami osoby bezrobotnej, ale w praktyce urząd pracy ma prawo zaproponować właściwie dowolny rodzaj stażu – oczywiście o ile bezrobotny wyraża chęć przebranżowienia się na zupełnie inny zawód.

Co istotne, stażysta powinien mieć możliwość poszerzenia kwalifikacji oraz nauki nowych umiejętności pod okiem doświadczonych pracowników – a przynajmniej takie założenia muszą znaleźć się w programie stażu. W praktyce jest z tym różnie, w końcu papier przyjmie wszystko. Jeśli warunki stażu drastycznie odbiegają od ustaleń zapisanych w umowie, to warto zgłosić ten fakt do urzędu pracy oraz opiekuna stażysty.

Kim jest opiekun stażysty?

Od strony formalnej nadzór nad stażem sprawuje starosta, który upoważnia do działania urzędników z urzędu pracy. Natomiast organizator stażu ma obowiązek wyznaczyć opiekuna stażysty, czyli pracownika firmy, który ma udzielać stażyście wskazówek, pomagać w codziennej pracy i czuwać nad realizacją programu. Pod koniec stażu opiekun przygotowuje i podpisuje sprawozdanie, w którym musi opisać przebieg nauki. Jeden opiekun może zajmować się nie więcej niż trzema stażystami.

Warunki pracy podczas stażu

Organizator stażu ma obowiązek zapewnić stażyście odpowiednie warunki stażu, zgodne z obowiązującymi przepisami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Może to być udostępnienie sprzętu roboczego (np. komputera, telefonu, elektronarzędzi) lub ubrań ochronnych, o ile są one niezbędne do podjęcia pracy. W razie wypadku w pracy lub w drodze do pracy stażysta jest traktowany jak pełnoprawny pracownik firmy.

Ile trwa staż z urzędu pracy?

Staż z urzędu pracy trwa od 3 do 6 miesięcy, lub do 12 miesięcy w przypadku bezrobotnych do 30 roku życia. Dokładny okres nauki zależy od ustaleń między pracodawcą, stażystą oraz urzędnikami. Obecnie urzędy pracy raczej organizują krótsze staże, trwające nie dłużej niż 6 miesięcy –pula środków z Funduszu Pracy jest ograniczona, a urzędnicy starają się szukać dodatkowych oszczędności.

Wynagrodzenie za staż z urzędu pracy – ile wynosi?

Stażyści otrzymują wynagrodzenie w formie stypendium wypłacanego przez Fundusz Pracy. Jego wysokość jest obliczana na podstawie kwoty bazowej zasiłku dla bezrobotnych, który obecnie wynosi 1304,10 zł netto. Stażyści mogą liczyć na 120 proc. kwoty zasiłku. W 2023 roku wynagrodzenie za staż z urzędu pracy wynosi 1565 zł netto, a więc kwota stypendium jest niewiele wyższa od zasiłku dla bezrobotnych.

Kiedy staż zostanie przerwany

Przez cały okres stażu z urzędu pracy stażysta pozostaje formalnie osobą bezrobotną i nie może uzyskiwać dochodu z pracy zarobkowej, w tym z umów zlecenie oraz umów o dzieło. Zakazane jest również prowadzenie działalności gospodarczej. Jeżeli któryś z tych warunków zostanie złamany, to staż zostanie przerwany na wniosek stażysty.

Ale to nie wszystko, bo pracodawca ma prawną możliwość przerwania stażu. Stanie się tak w przypadku więcej niż jednej nieusprawiedliwionej obecności stażysty lub naruszenia przez niego podstawowych obowiązków zapisanych w regulaminie pracy. Podobne uprawnienia ma też urząd pracy, który może przedwcześnie zakończyć staż, jeśli w wyniku usprawiedliwionych nieobecności pracownika ukończenie programu stażowego będzie niemożliwe.

Jakie prawa i benefity przysługują w trakcie stażu z urzędu pracy?

Choć stażyści nie są traktowani jak pełnoprawni pracownicy, to posiadają oni szereg benefitów, w tym prawo do wolnych dni oraz zwolnienia lekarskiego w razie choroby. Wyjaśniamy, jakie prawa przysługują w trakcie stażu z urzędu pracy.

Dni wolne

Stażyści mają prawo do dwóch dni wolnych na każdy miesiąc stażu. Można nimi dysponować dowolnie, choć trzeba odpowiednio wcześnie poinformować pracodawcę o nieobecności. Ponadto stażyści nie mogą pracować w soboty, niedziele oraz święta, a wymiar ich pracy nie może być dłuższy niż 8 godzin dziennie lub 7 godzin dziennie w przypadku osób niepełnosprawnych.

Zwolnienie lekarskie

W trakcie stażu z urzędu pracy przysługuje zwolnienie lekarskie na takiej samej zasadzie, jak w przypadku normalnej umowy o pracę. W okresie choroby nie przysługuje nam zasiłek choroby oraz zasiłek macierzyński, ale nie tracimy prawa do stypendium wypłacanego przez urząd. Jeżeli zwolnienie trwa dłużej niż 90 dni, to stażysta zostaje uznany za osobę niezdolną do pracy – w takiej sytuacji traci on status osoby bezrobotnej, a staż zostaje przerwany.

Wszyscy bezrobotni są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym. Dotyczy to też stażystów, którzy mogą bezpłatnie korzystać z usług oferowanych przez NFZ.

Czy staż z urzędu pracy wlicza się do stażu pracy na emeryturze?

Staż z urzędu pracy wlicza się do stażu pracy, który jest kluczowym czynnikiem przy określaniu wysokości emerytury. To jeden z ważnych argumentów za skorzystaniem z tej opcji aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych – w ten sposób wciąż działamy na rzecz wyższej emerytury.

Bon stażowy – specjalny dodatek dla pracodawców i stażystów

Bezrobotni, którzy nie ukończyli 30 roku życia lub są niepełnosprawni, mogą zdobyć specjalny bon stażowy w wysokości 1500 zł. Otrzymuje go pracodawca, który zgodził się przyjąć stażystę na jego własny wniosek na okres 6-miesięcznego stażu. To nie koniec wymagań, bo organizator musi zobowiązać się, że po zakończeniu stażu zatrudni stażystę na okres co najmniej 6 miesięcy. W zakres bonu stażowego wchodzi:

• jednorazowe 1500 zł dla organizatora stażu,
• pokrycie kosztów badań lekarskich i psychologicznych stażysty przez urząd pracy,
• pokrycie części kosztów przejazdów z i do pracy – stażysta może otrzymać do 100 zł miesięcznie, a więc maksymalnie 600 zł przez cały okres trwania stażu.

Bon stażowy to ważny argument w rozmowach z potencjalnym pracodawcą. Dodatkowe świadczenie może być decydującym czynnikiem, który przekona firmę do organizacji stażu.

Czy warto pójść na staż z urzędu pracy?

Staż z urzędu pracy to świetny sposób na zdobycie doświadczenia i nauczenie się nowych umiejętności. Stażysta zachowuje status osoby bezrobotnej i może korzystać z szeregu przywilejów, w tym prawa do wolnych dni, a sam staż wlicza się do stażu pracy na emeryturze. W razie potencjalnego konfliktu z pracodawcą możemy łatwo zrezygnować ze stażu, nie ponosząc za to odpowiedzialności – o ile znajdziemy pracę lub faktyczny zakres obowiązków był różny od wytycznych zapisanych w umowie stażowej.

Najpoważniejszą wadą stażu z urzędu pracy jest niewielkie wynagrodzenie. 120 proc. zasiłku dla bezrobotnych to niewiele, a bon stażowy jest raczej miłym dodatkiem, który nie przekłada się na wzrost zarobków stażysty. Co prawda w 2023 roku trwają pracę nad podniesieniem wysokości stypendium do 140 proc. zasiłku dla bezrobotnych, ale zmiana ustawy nie została jeszcze przegłosowana, a różnica nie będzie znacząca. Ale to nie koniec, bo w przypadku stażu przygotowanego przez urząd pracy możemy trafić na ofertę, która zwyczajnie nam nie odpowiada. Do tego jakość niektórych programów stażowych pozostawia wiele do życzenia – zdarza się, że w trakcie stażu nie nauczymy się za wiele, a zamiast tego będziemy musieli ciężko pracować.

W większości przypadków warto pójść na staż z urzędu pracy. Jedynym wyjątkiem może być sytuacja, w której jesteśmy pewni znalezienia zatrudnienia w ciągu najbliższego miesiąca – lub oferta stażowa, która zdecydowanie nie odpowiada naszym oczekiwaniom.