Cechy charakteru i osobowości

Co to jest osobowość?

W psychologii osobowość definiuje się jako charakterystyczny dla danej osoby sposób reagowania na środowisko społeczno-przyrodnicze i wchodzenia z nim w interakcje. Pojęcie osobowości można łatwiej zrozumieć, jeśli porównamy je do informatycznego systemu operacyjnego. Podobnie jak dla komputera system operacyjny jest pewnym modułem, który wyznacza kolejność i rezultaty określonych działań, tak samo dla człowieka osobowość jest pewnym systemem sterowania psychiką - unikatowym sposobem myślenia, odczuwania i reagowania. Osobowość odgrywa bardzo ważną rolę w adaptacji do warunków środowiska, poczuciu wewnętrznej stabilności, a także procesach motywacyjnych.

Proces kształtowania się osobowości jest bardzo złożony. Jego największa intensywność przypada na okres dzieciństwa. Jak to często bywa w psychologii, niezwykle trudno o proste zależności przyczynowo-skutkowe, które przesądzają o nabyciu konkretnej cechy osobowości. Nie można więc ze stuprocentową pewnością wskazać na jeden czynnik, który zadecydował o tym, jakimi jesteśmy ludźmi. Zakłada się, że na rozwój określonych cech osobowości wpływają między innymi czynniki genetyczne, relacje z najbliższymi (tzw. osobami znaczącymi) i osobiste doświadczenia. Choć uważa się cechy osobowości za niezmienne, istnieją czynniki, które są w stanie je zmienić w ciągu życia. Należą do nich na przykład terapia i traumatyczne wydarzenia.

Jakie są najbardziej znane teorie osobowości?

Zanim powiemy co nieco o cechach osobowości, trzeba podkreślić, że istnieje bardzo wiele teorii osobowości. Niemal każda z nich wyróżnia inne cechy osobowości. Do najbardziej znanych teorii osobowości należą:

• teorie psychodynamiczne, np. klasyczna teoria Freuda
• czynnikowe teorie osobowości, np. teoria cech indywidualnych Cattela
• teorie uczenia się, np. teoria Pawłowa
• teorie humanistyczne, np. teoria potrzeb Maslowa
• teoria osobowości Eysencka
• teoria Wielkiej Piątki

Jakie mogą być cechy osobowości?

Jak już wspomnieliśmy, ilu autorów, tyle pomysłów na nazwy cech osobowości. Z punktu widzenia rozwoju zawodowego warto jednak pochylić się na chwilę nad następującymi konstruktami pochodzącymi z teorii Eysencka i Wielkiej Piątki:

• ekstrawersja vs introwersja
• neurotyczność vs równowaga emocjonalna
• psychotyczność vs uspołecznienie
• ugodowość vs antagonizm
• sumienność vs nieukierunkowanie
• otwartość na doświadczenia

Co to jest charakter?

Pojęciem pokrewnym względem osobowości jest charakter. Mimo że w mowie potocznej słów “osobowość” i “charakter” często używamy zamiennie, nie są one jednak tożsame. Osobowość to pojęcie szersze. Charakter z kolei jest tą częścią naszej osobowości, która została ukształtowana przez środowisko (w tym dom rodzinny, edukację, osobiste doświadczenia). Są to więc między innymi etyczne i moralne przesłanki naszych zachowań - wszystkie czynniki, które decydują o tym, co uważamy za dobre, a co za złe. W oparciu o pewną normę społeczną dokonuje się podziału cech charakteru na pozytywne i negatywne.

Jakie mogą być cechy charakteru?

Znajomość własnych cech charakteru jest ważna w kontekście bardzo wielu decyzji, jakie podejmujemy w życiu. Wiedzę o naszym charakterze powinniśmy uwzględnić, wybierając studia i zawód, poszukując pierwszej pracy, a także w każdym rozwojowym momencie naszej kariery. Ponieważ pytania o pozytywne i negatywne cechy charakteru padają coraz częściej podczas rozmów kwalifikacyjnych, warto poświęcić tej kwestii więcej uwagi.

Pozytywne cechy charakteru

Pozytywne cechy charakteru to między innymi:

• Altruizm
• Ambicja
• Asertywność
• Bezinteresowność
• Charyzma
• Chęć pomagania innym
• Ciekawość
• Cierpliwość
• Czułość
• Dokładność
• Empatia
• Gościnność
• Hojność
• Komunikatywność
• Konsekwencja
• Lojalność
• Łaskawość
• Obowiązkowość
• Odpowiedzialność
• Optymizm
• Pomysłowość
• Pracowitość
• Prawdomówność
• Punktualność
• Samodzielność
• Serdeczność
• Skromność
• Sumienność
• Szczerość
• Tolerancyjność
• Troskliwość
• Uczciwość
• Uczynność
• Uważność
• Wyrozumiałość
• Wrażliwość
• Zaradność
• Życzliwość

Negatywne cechy charakteru

Pytania o nasze negatywne cechy charakteru nie należą do przyjemnych. Powinniście jednak być przygotowani na to, że mogą paść podczas rozmowy kwalifikacyjnej, oraz zawczasu przygotować odpowiedź, która będzie dowodem waszej samoświadomości oraz pracy nad własnymi słabościami.

Wybrane negatywne cechy charakteru to:

• Agresywność
• Arogancja
• Bezczelność
• Bezwzględność
• Chytrość
• Cynizm
• Ciekawskość
• Duma
• Egoizm
• Gwałtowność
• Hipokryzja
• Interesowność
• Lekkomyślność
• Lenistwo
• Łatwowierność
• Małostkowość
• Mściwość
• Naiwność
• Nieautentyczność
• Niecierpliwość
• Nielojalność
• Niepunktualność
• Niesumienność
• Nieszczerość
• Obłuda
• Pesymizm
• Pogarda
• Podejrzliwość
• Porywczość
• Próżność
• Roszczeniowość
• Rozrzutność
• Tchórzostwo
• Uległość
• Wulgarność
• Zarozumiałość

Jak można zbadać cechy charakteru i osobowości?

Samodzielne określenie własnych cech osobowości i charakteru może nie być łatwym zadaniem. Ludzie mają skłonność do przeceniania własnych możliwości i przypisywania sobie pozytywnych cech, których nie posiadają. Wielu osobom brakuje także dostatecznego wglądu w siebie i samoświadomości. Z tego powodu bardzo pomocnym może okazać się skorzystanie z pomocy specjalisty (np. doradcy zawodowego, psychologa, coacha, trenera biznesu), który korzystając z profesjonalnych narzędzi, pomoże wam określić pozytywne i negatywne cechy charakteru. Cennym źródłem informacji o was mogą być także ludzie, którzy dobrze was znają. Warto poprosić ich o feedback.

Profesjonalne narzędzia wykorzystywane w diagnozie cech osobowości i charakteru to:

• MMPI
• EPQ-R
• NEO-PI-R
• NEO-FFI

Należy podkreślić, że dostęp do tych kwestionariuszy mają wyłącznie uprawnieni specjaliści.

Istnieje również wiele narzędzi internetowych do samodzielnej diagnozy, na przykład:

• 16Personalities
• Perso.in
• Persona Bubble
• The SAPA Project Personality Test
• TestColor
• DiSC
• Test Gallupa

W jaki sposób pracodawcy sprawdzają cechy charakteru i osobowość?

Coraz częstszą praktyką jest stosowanie testów sprawdzających określone cechy charakteru i osobowości w toku procesu rekrutacyjnego. Mogą być to zarówno kwestionariusze papierowe, jak i elektroniczne. Na rynku funkcjonuje także specjalne oprogramowanie, które pozwala rekruterom na tworzenie testów dostosowanych do wymagań konkretnego stanowiska. Stosowanie testów pozwala na wyselekcjonowanie kandydatów, którzy ze względu na swoją osobowość mają największe szanse sprawdzić się w danej pracy. Badanie kwestionariuszowe to także okazja do lepszego poznania pracownika.