Zawody prawnicze – co warto o nich wiedzieć?
Co to są zawody prawnicze?
Zawody prawnicze to zespół zawodów, które różnią się między sobą uprawnieniami oraz ograniczeniami. Do ich wykonywania konieczne jest skończenie studiów z zakresu prawa (jest pewien wyjątek – rzecznik patentowy). Następnie należy odbyć aplikację, która różni się zakresem w zależności od wybranej profesji (aplikacja adwokacka, sędziowska, notarialna itp.). Osoby wykonujące zawody prawnicze mogą pracować m.in. w sądzie, kancelarii adwokackiej, kancelarii notarialnej, urzędach oraz firmach, które z uwagi na swoją działalność muszą mieć dział prawny.
Warunki wykonywania zawodów prawniczych regulowane są na szczeblu krajowym. Unia Europejska w tym zakresie określa jedynie zasady dotyczące wykonywania zawodu adwokata. W poszczególnych państwach przepisy regulujące konkretne profesje mogą się różnić. Często jest to wynikiem kontynuacji historycznych tradycji danego regionu. Niemniej jednak warto wspomnieć o tym, że Komitet Ministrów Rady Europy wydał pewne zalecenia dotyczące wykonywania zawodów prawniczych m.in. odnoszące się do niezawisłości sędziów.
Do najpopularniejszych profesji prawniczych należą:
- adwokat,
- sędzia,
- notariusz,
- prokurator,
- radca prawny,
- rzecznik patentowy,
- komornik sądowy.
Rodzaje zawodów prawniczych
Radca prawny udziela porad, prowadzi konsultacje, sporządza opinie oraz opracowuje akty. Wśród jego zadań wymienia się również występowanie przed organami administracyjnymi i sądami. Może on również sporządzać odpisy dokumentów za zgodność z oryginałem. Radcy prawnemu w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi przysługuje taka sama ochrona prawna jak sędziom oraz prokuratorom. Obowiązuje go tajemnica zawodowa. Zawód ten nie daje możliwości reprezentowania klienta w sprawach karnych i karnoskarbowych.
Adwokat to osoba, która po studiach prawniczych odbyła aplikację adwokacką. Do jego zadań należy udzielanie porad prawnych, wykonywanie opinii, opracowywanie projektów aktów, a także występowanie przed sądami i urzędami. Adwokata obowiązuje tajemnica zawodowa, która dotyczy informacji uzyskanych podczas wykonywania czynności prawnych. W przypadku tego zawodu prawniczego konieczne jest także przestrzeganie zasad wynikających z etosu zawodowego (uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej). Adwokaci pracują m.in. w kancelariach, spółkach cywilnych, jawnych, partnerskich lub komandytowych. Mogą reprezentować klientów w sprawach karnych, rodzinnych, cywilnych czy też z zakresu prawa pracy.
Sędzia to inaczej przedstawiciel władzy sądowniczej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Jego zadaniem jest realizacja konstytucyjnej koncepcji państwa prawa. Sędziów można spotkać w sądach rejonowych, okręgowych oraz apelacyjnych. Ich powołania dokonuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Do wykonywania tego zawodu konieczne jest m.in. zdanie egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego oraz ukończenie 29. roku życia (lub 35. roku życia w przypadku sądu administracyjnego). Sędziów charakteryzuje niezawiłość i bezstronność.
Prokurator to funkcjonariusz publiczny, który swoje obowiązki zawodowe wykonuje w prokuraturze. Do jego zadań należy ściganie przestępstw oraz strzeżenie praworządności w państwie. Prokurator bierze udział we wszystkich etapach procesu karnego jako oskarżyciel publiczny. Aby móc wykonywać ten zawód, konieczne jest m.in. zdanie egzaminu prokuratorskiego lub sędziowskiego oraz ukończenie 26. roku życia.
Komornik sądowy to organ egzekucyjny. Wykonuje on swoje obowiązki pod nadzorem sądu rejonowego. Ma za zadanie dochodzić roszczeń cywilnych stwierdzonych tytułem egzekucyjnym (zarówno należności pieniężnych, jak i niepieniężnych). Egzekucja to zajęcie kont bankowych, mienia, a także sprzedaż zajęcia na drodze licytacji. W jego kompetencjach znajduje się również wykonywanie innych tytułów wykonawczych (np. na podstawie aktu notarialnego, ugody). Przed wszczęciem postępowania procesowego komornik sądowy dokonuje spisu inwentarza oraz sporządza protokół stanu faktycznego. Z racji tego, że jest to funkcjonariusz publiczny, podlega ochronie wynikającej z przepisów Kodeksu karnego. Komornikiem sądowym może być osoba, która m.in. odbyła aplikację prawniczą i zdała odpowiedni egzamin.
Rzecznik patentowy udziela pomocy w kwestiach dotyczących własności przemysłowej. Do jego zadań należy m.in. pomoc prawna (porady, konsultacje, opinie) oraz techniczna (np. wykonywanie technicznych opisów zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej z przeznaczeniem do wykorzystania przemysłowego). Rzecznik patentowy występuje przed Urzędem Patentowym, sądami i organami administracyjnymi w sprawach dotyczących własności przemysłowej. Obowiązuje go zachowanie tajemnicy zawodowej z wyłączeniem danych dotyczących przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Aby zostać rzecznikiem patentowym, konieczne jest zdanie aplikacji rzecznikowskiej. Do egzaminu mogą przystąpić osoby po studiach prawniczych oraz z tytułem inżyniera (wykształcenie techniczne).
Notariusz wykonuje czynności notarialne, czyli m.in. sporządzanie aktów notarialnych, pism, wniosków oraz oświadczeń spadkowych, a także przechowywanie depozytów. Wykonane przez niego pisma mają charakter dokumentu urzędowego. Aby zostać notariuszem, konieczne jest odbycie aplikacji notarialnej, zdanie egzaminu zawodowego oraz odbycie obowiązkowej asesury.
Występuje również ktoś taki jak aplikant. Jest to osoba, która przyucza się do wykonywania konkretnego zawodu (np. aplikant radcowski, adwokacki, notarialny). Prawo umożliwia mu wykonywanie niektórych czynności prawnych w ramach zastępstwa za swojego patrona.
Zawody prawnicze to ograniczona grupa zawodów, która cieszy się zaufaniem oraz odznacza się swoistego typu prestiżem. Często jednak droga do ich wykonywania nie jest łatwa – konieczne jest ukończenie studiów, zdanie egzaminów czy odbycie aplikacji. Niemniej jednak daje to gwarancję, że osoba wykonująca zawód prawniczy ma odpowiednią wiedzę, doświadczenie oraz jest profesjonalistą w swoim fachu.
