Czym jest nienormowany czas pracy i jak działa?
Czym jest nienormowany czas pracy?
Nienormowany czas pracy to pojęcie uregulowane w polskim Kodeksie pracy, który określa zasady i warunki jego stosowania. Zgodnie z art. 140 Kodeksu pracy, pracownicy objęci takim systemem nie mają ustalonego tradycyjnego rozkładu czasu pracy. Ich obowiązki zawodowe są realizowane w sposób nielimitowany czasowo, co oznacza, że są rozliczani za osiągnięte wyniki lub efektywność, a nie liczbę przepracowanych godzin.
Brzmi to dość enigmatycznie, ale nienormowany czas pracy nie oznacza całkowitej dowolności. Pracodawca wciąż ma obowiązek przestrzegania zasad wynikających z innych przepisów– maksymalnego tygodniowego czasu pracy praz prawa do odpoczynku dobowego i tygodniowego.
Kogo dotyczy nienormowany czas pracy?
Nienormowany czas pracy jest skierowany głównie do grup zawodowych, w których standardowe godziny pracy nie przystają do specyfiki obowiązków. Przykładem są stanowiska kierownicze, gdzie trudno przewidzieć konkretne godziny pracy z uwagi na konieczność dostosowania się do aktualnych potrzeb przedsiębiorstwa.
Art. 151 Kodeksu pracy wskazuje, że pracownicy objęci takim systemem powinni mieć zagwarantowaną swobodę organizacji pracy. Jednak nie jest to równoznaczne z całkowitą autonomią – obowiązki muszą być wykonywane zgodnie z ustalonymi celami i wymaganiami. Zatrudnienie w takim trybie wymaga od pracownika zdolności organizacyjnych, bo trzeba samodzielnie zorganizować sobie pracę zgodnie z wymaganiami pracodawcy.
Zasady wdrażania nienormowanego czasu pracy
Pracodawca nie może arbitralnie narzucić nienormowanego czasu pracy wszystkim pracownikom. Wprowadzenie takiego systemu musi być uzasadnione specyfiką pracy i wyraźnie wskazane w umowie o pracę. Jeśli w umowie nie ma takiego zapisu, to działania pracodawcy są wówczas niezgodne z prawem.
Art. 129 Kodeksu pracy określa, że pracownicy objęci nienormowanym czasem pracy powinni otrzymać wynagrodzenie uwzględniające ich zaangażowanie. W praktyce oznacza to, że nie przysługuje im prawo do dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny, ponieważ system ten zakłada, że ewentualne wydłużenie godzin pracy rekompensowane jest poprzez większą elastyczność.
Nienormowany czas pracy a prawo do odpoczynku
Prawo pracy jednoznacznie wskazuje, że nawet w przypadku nienormowanego czasu pracy pracownik ma prawo do odpoczynku. Art. 132 i 133 Kodeksu pracy gwarantują minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 35 godzin odpoczynku tygodniowego. Pracodawca nie może zignorować tych przepisów, bo inaczej naraża się na odpowiedzialność prawną oraz potencjalne roszczenia ze strony pracownika. Zresztą zapewnienie równowagi między pracą a jest niezbędne do zadbania o efektywność pracownika, a na dłuższą metę najważniejsza jest jakość wykonywanej pracy.
Jakie są wady i zalety nienormowanego czasu pracy?
Po stronie korzyści nienormowanego czasu pracy znajdują się większa autonomia pracownika, możliwość dostosowania godzin pracy do swoich potrzeb oraz często wyższa motywacja wynikająca z poczucia odpowiedzialności za efekty pracy.
Natomiast brak jasno określonych godzin pracy bywa wadą, szczególnie na dłuższą metę. Wywołuje to wypalenie zawodowe, głównie ze względu na poczucie ciągłej dostępności, które utrudnia wypoczynek i przeszkadza w życiu prywatnym. Poza tym nie oszukujmy się – niektórzy pracodawcy zdecydowanie nadużywają nienormowanego czasu pracy, wymagają bycia w nieustannej gotowości do działania. To złe dla zdrowia psychicznego i fizycznego.
