Jak napisać interpretację wiersza?

Na czym polega interpretacja wiersza?

Termin „interpretacja” pochodzi od łacińskiego słowa „interpretatio” oznaczającego „objaśnienie”. Zadaniem interpretatora jest wydobycie sensu i przekazu utworu przez analizę formy (środki literackie) oraz treści tekstu, a także umieszczenie go w pasujących kontekstach.

Nie istnieje jedyna, słuszna interpretacja wiersza – poezja ma wiele znaczeń, z których większość nie jest wcale oczywista. Ukryte sensy trzeba wydobyć na światło dzienne, a każdy czytelnik może zwrócić uwagę na zupełnie inne aspekty tekstu. Warto jednak pamiętać, że każda interpretacja powinna mieć odzwierciedlenie w faktach. Jeśli odejdziemy od treści lub formy utworu, albo wprowadzimy niepowiązane z nimi konteksty, to dokonamy nadinterpretacji tekstu, za co grozi utrata części lub nawet całości punktów.

Czym są konteksty i jakie są ich rodzaje?

Kontekst to odwołanie się do wiedzy spoza utworu, lub spojrzenie na treść i formę tekstu w odmienny sposób. Ich cel jest czysto funkcjonalny – mają nam pomóc wydobyć ukryte sensy z wiersza, ale też pokazać erudycję i ułatwić napisanie ciekawej wypowiedzi. Od 2023 roku interpretacja wiersza nie występuje na maturze, ale we wzorowym tekście powinny znaleźć się przynajmniej dwa różne konteksty.

Pisząc interpretację wiersza należy przywołać wybrany kontekst i określić jego relację z analizowanym tekstem. Co nam to daje w praktyce? Po pierwsze, konteksty ułatwiają zrozumienie sensu utworu. Łatwiej jest dowiedzieć się, co autor miał na myśli, gdy znamy jego życiorys lub wiemy, w jakich wydarzeniach historycznych uczestniczył. Po drugie, dzięki kontekstom możemy wskazać na podobieństwa między utworami, np. z innym wierszem o podobnej treści lub formie, co ułatwia pisanie analizy. Po trzecie, konteksty wskazują na wiedzę autora tekstu, co też przecież ma duże znaczenie – szczególnie dla egzaminatorów i nauczycieli!

Przykładowe konteksty literackie, do których można odwołać się na maturze to: kontekst historycznoliteracki (np. założenia epoki literackiej), literacki(inny utwór), biograficzny (fragment życiorysu autora), historyczny (ważne wydarzenie historyczne, które wpłynęło na treść utworu) czy filozoficzny(odwołanie do poglądów filozoficznych lub twórczości konkretnego filozofa). Oczywiście nie są to wszystkie konteksty maturalne, a w rzeczywistości jest ich dużo więcej. W praktyce podczas pisania obowiązuje daleko idąca swoboda, dzięki czemu możemy odwołać się właściwie do wszystkiego, na co mamy ochotę – nawet do osobistych doświadczeń życiowych.

Poprawna interpretacja wiersza – wyznaczniki

Kiedy interpretacja wiersza jest poprawna? Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest taka prosta, jak to się może wydawać. Granica między nietypową interpretacją a nadinterpretacją jest cienka i zależy od jedynie od dwóch czynników. Jakich?

Pierwszym wyznacznikiem poprawnej interpretacji wiersza jest intencja autora. Poeta celowo zawarł w tekście określone konteksty, które należy znaleźć i zinterpretować. Oczywiście nie musimy iść tą drogą, a interpretacja tekstu może być niezwiązana, a wręcz sprzeczna z intencją autora, ale wtedy musimy dobrze uargumentować tok myślenia.

Żeby to zrobić, możemy posłużyć się drugim wyznacznikiem poprawnej interpretacji, czyli intencją czytelnika. Każdy z nas odbiera teksty literackie na inny sposób. Różnimy się doświadczeniem życiowym, wrażliwością, znajomością kultury czy wiedzą, a wszystkie te czynniki mogą sprawić, że dostrzeżemy w wierszu zupełnie inne treści. W ramach intencji czytelnika możemy posłużyć się kontekstami, które są dla nas bliskie – nawet najbardziej nietypowe skojarzenia mają sens, jeśli je poprawnie uargumentujemy.

Od czego zacząć interpretację wiersza?

Interpretację wiersza należy zacząć od pogłębionej lektury utworu. Warto go przeczytać co najmniej dwa, a najlepiej trzy- lub czterokrotnie. Za pierwszym razem zwróć uwagę na wrażenia z lektury, potem postaraj się zrozumieć treść, a dopiero później przenalizuj formę oraz użyte środki literackie. Zastanów się, o czym mówi wiersz. Czasami jest to oczywiste, ale w większości przypadków sens jest ukryty i wymaga namysłu.

Jeśli wciąż nie możesz znaleźć przesłania utworu, to spójrz jeszcze raz na tytuł. Zazwyczaj to właśnie tam kryje się klucz do interpretacji tekstu. Tytuł może wskazywać na temat utworu lub bohatera lirycznego, ale czasami ta ścieżka interpretacyjna się nie sprawdza. Poszukaj wtedy nietypowych elementów tekstu, które wyróżniają się na tle całości.

Zastanów się, czy znasz inne wiersze napisane w danej epoce literackiej. Zawsze warto też uwzględnić życiorys autora, bo ważne wydarzenia z biografii często pozwalają odkryć intencje poety. Zwróć też uwagę na rok, w którym powstał utwór – być może miały wtedy miejsce ważne wydarzenia historyczne? Jeśli wciąż masz problem ze znalezieniem właściwego klucza, to poszukaj innych kontekstów (np. mitologicznego, filozoficznego) i postaraj się oprzeć na nich całość interpretacji.

Jak napisać interpretację wiersza krok po kroku?

Wielu uczniów ma problem z interpretację wiersza dlatego, że po prostu nie wiedzą, jak zabrać się za opisanie własnych przemyśleń. Intuicja bywa nieoceniona, ale ważne są też sprawdzone wskazówki, które pomogą podczas pracy nad analizą. Jak napisać interpretację wiersza krok po kroku?

Zbierz najważniejsze informacje na temat utworu i zapisz w brudnopisie wszystkie konteksty, do których zamierzasz się odwołać. Następnie określ temat wiersza i postaw tezę interpretacyjną, najlepiej w formie jednego zdania, które scharakteryzuje problematykę wiersza. Ustal też, kto jest podmiotem lirycznym, czyli osobą mówiącą w utworze poetyckim. Czasami jest to autor, ale często może nim też być bohater liryczny lub jakiś tajemniczy, bliżej niesprecyzowany byt – podmiot liryczny nie zawsze się ujawnia.

Opisz poszczególnie tematy podjęte w utworze, a następnie wprowadź odpowiednie konteksty. Pamiętaj, że każdy element wiersza ma znaczenie. Zwróć szczególną uwagę na:

• tytuł,
• motto,
• dedykację,
• układ graficzny – liczba strof, ciągłość, liczba wersów w każdej strofie, układ rymów lub wiersz biały, liczba sylab w wersie, czy wiersz jest sylabiczny, czy ma średniówkę),
• nastrój i atmosferę,
• środki stylistyczne użyte przez poetę – wypisz i nazwij konkretne przykłady z tekstu, np. metafory, epitety, porównania, przenośnie, elipsy, anafory, powtórzenia, aliteracje.

W treści pisanej pracy warto pokrótce odnieść się do każdego z powyższych elementów, o ile faktycznie występują one w utworze. Ponadto interpretacja wiersza powinna posiadać jasno określoną strukturę, przypominającą trochę rozprawkę oraz wypowiedź argumentacyjną:

• wstęp,
• teza interpretacyjna,
• rozwinięcie zawierające przykłady z tekstu oraz konteksty,
• zakończenie podsumowujące znaczenie wiersza.

Napisanie interpretacji wiersza wcale nie jest takie trudne – największe trudności sprawia zrozumienie, o czym tak naprawdę jest wybrany utwór. Jeśli udało się to zrobić, to wystarczy już tylko opisać przemyślenia zgodnie z powyższą strukturą, a efekt na pewno będzie zadowalający!