Zwolnienie lekarskie – co warto wiedzieć?

Co to jest L4?

Zwolnienie lekarskie, czyli L4, to dokument, który wystawia lekarz. Określona zostaje w nim czasowa niezdolność pracownika do pracy. Wszelkie uregulowania związane z L4 znalazły się w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636 z późn. zm.). Podczas wystawiania zwolnienia lekarz określa symbol choroby. Sam pracodawca nie dowie się z dokumentu, co jest dokładną przyczyną uzyskania L4.

Od 1 grudnia 2018 roku obowiązują e-zwolnienia. Wystawione zwolnienie lekarskie można sprawdzić na Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE). Konieczne jest zalogowanie się za pomocą profilu zaufanego. Po uzyskaniu zwolnienia trafia ono do systemu, skąd informacja jest automatycznie przekazywana do ZUS-u oraz pracodawcy.

Dlaczego warto korzystać z prawa do L4? Niedokładnie wyleczona choroba negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia i samopoczucia pacjenta. Tym samym pracownik może być mniej wydajny w pracy. Wszelkiego typu niedyspozycje mogą niekorzystnie wpływać na życie zawodowe, dlatego też, gdy występuje taka konieczność, warto skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, by się w pełni wykurować.

L4 to formalny, wiążący dokument, dlatego też pracodawca nie może nakazać swojemu pracownikowi wykonywania obowiązków zawodowych podczas trwania zwolnienia. Zgodnie z prawem ZUS może skontrolować, czy pracownik w czasie obowiązywania L4 nie wykonuje pracy zarobkowej.

Zwolnienie lekarskie na dziecko

Co z rodzicami, których dziecko zachorowało i muszą się nim zaopiekować? Mają oni prawo do skorzystania z L4 na dziecko. Lekarz wystawi je, gdy z jego oceny będzie wynikało, że maluch powinien pozostać w domu pod opieką rodzica.

Zwolnienie lekarskie na dziecko uprawnia do uzyskania zasiłku opiekuńczego (80 proc. podstawy wymiaru wynagrodzenia). Jest on przyznawany na czas, kiedy rodzice są niezdolni do podjęcia pracy z uwagi na opiekę nad swoją pociechą. Jeżeli dziecko nie skończyło 14. roku życia, rodzicom przysługuje L4 na okres 60 dni, w przypadku dzieci starszych – jest to 14 dni.

Z zasiłku opiekuńczego nie mogą skorzystać osoby, które mieszkają z innymi członkami rodziny mogącymi zaopiekować się chorym maluchem. Zasada ta dotyczy dzieci powyżej 2. roku życia.

Zwolnienie lekarskie w ciąży

Ze zwolnienia lekarskiego mogą skorzystać kobiety spodziewającego się dziecka. Ciężarne same podejmują decyzję, do kiedy chcą (mogą) pracować, informując o tym pracodawcę. Nie da się jednak jednoznacznie przewidzieć przebiegu ciąży oraz samopoczucia przyszłej mamy. Warto wspomnieć, że kobiety w ciąży nie mogą wyrabiać nadgodzin, pracować nocą, a także mają prawo wyjść na badania lekarskie w trakcie pracy.

L4 dla ciężarnych może objąć cały okres trwania ciąży – maksymalnie do 270 dni. Wówczas to na konto pracownicy trafia pełne wynagrodzenie (100 proc.). Jest ono liczone na podstawie średniego wynagrodzenia z ostatniego roku.

Elektroniczne zwolnienie lekarskie, czyli e-ZLA

Elektroniczne zwolnienia lekarskie, czyli e-ZLA obowiązują – jak już zostało wspomniane – od grudnia 2018 roku. Wprowadzone wówczas zmiany pozwoliły na lepszą kontrolę dokumentów oraz zasadności wystawiania L4.

Po wprowadzonych zmianach ZUS zyskał możliwość wezwania pracownika przebywającego na zwolnieniu chorobowym na badanie kontrolne (telefonicznie, e-mailowo). Zignorowanie tego może skutkować tym, że Zakład wyśle w miejsce zamieszkania chorego osobę, która przeprowadzi kontrolę. Podobne prawo uzyskali również pracodawcy. Dotychczas z reguły kontrolowano wyłącznie pracowników, którzy przebywali na długich zwolnieniach. Obecnie możliwe jest to już od pierwszego dnia obowiązywania L4.

E-zwolnienia eliminują konieczność dostarczania pracodawcom papierowej wersji dokumentu. Można jednak poprosić lekarza o stosowny wydruk. Takie rozwiązanie znajdzie zastosowanie w przypadku pracodawców, którzy nie mają konta na PUE ZUS (zatrudniających do 5 pracowników). Ponadto w przypadku chorego, który przebywając na zwolnieniu, przestał być pracownikiem danej firmy, wydruk L4 jest niezbędny do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku do ZUS-u.

Warto pamiętać o tym, że wydruk zwolnienia lekarskiego powinien zostać opatrzony pieczątką oraz podpisem lekarza. Do wystawienia e-zwolnienia uprawnieni są:

• lekarze podstawowe opieki zdrowotnej,
• lekarze specjaliści,
• lekarze pełniący dyżury w szpitalu,
• lekarze stomatolodzy,
• lekarze psychiatrzy,
• w imieniu lekarza e-ZLA wystawić może również upoważniony asystent medyczny.

Zwolnienie lekarskie a zwolnienie na badania lekarskie

Zwolnienie lekarskie nie jest tym samym co zwolnienie na badania lekarskie – chociaż obie te nazwy brzmią bardzo podobnie. Zwolnienie na badania lekarskie przyznawane jest pracownikom, którzy muszą odbyć badania wstępne, okresowe lub kontrolne.

Pracodawca musi skierować na badania:

• nowego pracownika zatrudnionego na podstawie stosunku pracy (o ile ten nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego, które stwierdza brak przeciwwskazań do podjęcia pracy na danym stanowisku),
• pracownika młodocianego, który został przeniesiony na inne stanowisko,
• pracownika przeniesionego na inne stanowisko w przypadku występowania ryzyka czynników uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia,
• pracownika, który przebywał na zwolnieniu dłużej niż 30 dni.

Pracownik, który uzyska zwolnienie na badania lekarskie, powinien udać się do lekarza. Wówczas jest on zwolniony z pracy na czas wykonywania zleconych badań. Zwolnienia na badania lekarskie nie należy jednak utożsamiać ze zwolnieniem chorobowym.

Ile można być na L4?

Najczęściej zwolnienie lekarskie nie może przekraczać okresu dłuższego niż 182 dni. Wyjątkiem są kobiety w ciąży oraz pacjenci chorzy na gruźlicę – wówczas czas ten jest wydłużony do 270 dni.

Nie ma jednak ujednoliconych zasad dotyczących okresu trwania L4 w przypadku konkretnych schorzeń – decyzję o tym każdorazowo podejmuje lekarz. Maksymalnie może to być wspomniane powyżej 182 dni.

W trakcie trwania zwolnienia lekarskiego pracownik nie może podejmować żadnej innej pracy zarobkowej. Na ten czas przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe.

Czy zwolnienie L4 może być wystawione z datą wsteczną?

L4 z reguły wystawiane jest w dniu badania, podczas którego została stwierdzona niezdolność pracownika do pracy. Istnieją jednak pewne wyjątki, które pozwalają na wystawienie L4 z datą wsteczną. Może stać się tak, gdy wyniki badań wskazują na to, że pracownik faktycznie był już wcześniej niedysponowany i niezdolny do pracy. Wówczas jednak dokument może być wystawiony wstecz maksymalnie do 3 dni, które poprzedzały badanie.

L4 z datą wsteczną uznaje się jednak za wyjątkową okoliczność. Decyzja o jego wystawieniu zależy wyłącznie od lekarza.

Pewnym wyjątkiem są zwolnienia przyznawane przez lekarza psychiatrii. W takim przypadku może on wystawić L4 na okres wcześniejszy niż 3 dni poprzedzające dzień wykonania badania. Nastąpić to może jedynie w przypadku, gdy specjalista stwierdzi lub podejrzewa zaburzenia psychiczne, które ograniczały zdolność pacjenta do oceny swojego postępowania.

Wynagrodzenie chorobowe a zasiłek chorobowy

Wynagrodzenie chorobowe nie jest pojęciem tożsamym z zasiłkiem chorobowym. Pierwsze z nich wypłaca pracodawca, o ile pracownik nie jest na L4 dłużej niż 33 dni w ciągu roku. W przypadku pracownika powyżej 50. roku życia okres ten jest krótszy i wynosi 14 dni.

Gdy zwolnienie lekarskie trwa dłużej, niż wspomniano powyżej, wówczas mówimy o zasiłku chorobowym. Jest on wypłacany przez ZUS.

Zasiłek chorobowy może przybrać trzy formy:

• chorobowy dla pracownika objętego ubezpieczeniem chorobowym,
• macierzyński dla kobiet objętych ubezpieczeniem chorobowym w przypadku urodzenia dziecka, przyjęcia dziecka na wychowanie (maluch do 7. roku życia) lub też adopcji w ramach rodziny zastępczej,
• opiekuńczy dla osoby ubezpieczonej, która musi podjąć się opieki nad dzieckiem lub najbliższym członkiem rodziny.

Jaki wpływ ma zwolnienie lekarskie na wysokość wynagrodzenia?

Z reguły pracownik przebywający na L4 z powodu choroby lub w związku z chorobą zakaźną otrzymuje 80 proc. wysokości swojego wynagrodzenia. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej reguły:

• 100 proc. dla kobiet w ciąży,
• 100 proc. w razie wypadku do lub z pracy,
• 100 proc. w przypadku poddawania się badaniom przez dawców bądź po pobraniu komórek, tkanek, narządów,
• 70 proc. z powodu pobytu w szpitalu.

Wysokość wynagrodzenia na czas trwania zwolnienia lekarskiego regulują przepisy kodeksu pracy. Jest on wyliczany na podstawie średniej pensji z ostatnich 12 miesięcy.

Kody choroby a wysokość wynagrodzenia chorobowego

Na L4 powinien znaleźć się statystyczny numer choroby według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Symbol ten umieszczany jest na dokumencie przesyłanym do ZUS-u oraz kopii przechowywanej przez lekarza. Do pracodawcy trafia natomiast zwolnienie lekarskie bez określenia jego przyczyny.

Z kolei kody literowe informują o okolicznościach nabycia prawa do L4. Zdarza się, że lekarz pozostawia to pole puste. Nie będzie to powodem do utraty zasiłku chorobowego, jednak brak symbolu „B” lub „D” może skutkować krótszym okresem przyznania zasiłku.

W Polsce funkcjonują następujące kody:

• A – niezdolność do pracy, która powstała po przerwie krótszej niż 60 dni, gdy przyczyną niezdolności jest ta sama choroba, która była powodem niezdolności do pracy przed przerwą,
• B – niezdolność do pracy z powodu ciąży,
• C – niezdolność do pracy spowodowana nadużywaniem alkoholu,
• D – niezdolność do pracy w wyniku zachorowania na gruźlicę,
• E – niezdolność do pracy z powodu choroby zakaźnej.

Zwolnienie lekarskie a umowa zlecenie

Czy w przypadku zatrudnienia na umowę zlecenie można liczyć na zwolnienie lekarskie? W tym przypadku to pracownik decyduje, czy chce odprowadzać składki na ubezpieczenie chorobowe. Wówczas musi złożyć odpowiedni wniosek o rejestrację w ZUS. Składka jest potrącana od jego wynagrodzenia. Musi być pobierana nieprzerwanie od 90 dni, aby nabyć prawo do ubezpieczenia chorobowego.

Ubezpieczenie chorobowe w przypadku umowy o pracę jest obowiązkowe.

Każdemu pracownikowi może zdarzyć się choroba lub wypadek. Zwolnienie lekarskie wystawiane jest w uzasadnionych przypadkach. Jako pracownicy nie powinniśmy przeciągać L4 oraz symulować objawów. Aktualnie pracownicy ZUS oraz pracodawcy mają narzędzia, aby sprawdzić, czy dana osoba ma prawo do przebywania na zwolnieniu lekarskim. A z prawa tego należy korzystać rozsądnie.