Praca jako operator filmowy – wymagania i zarobki
Czym zajmuje się operator filmowy?
Najważniejszym zadaniem operatora filmowego jest stworzenie zdjęć do filmu zgodnych z wizją reżysera. Choć zawód ten znany jest pod różnymi nazwami (kierownik zdjęć, reżyser obrazu, autor zdjęć, operator obrazu, operator zdjęć), a zakres obowiązków może się zmieniać w zależności od rodzaju produkcji oraz preferencji reżysera, to zasadniczo operator filmowy kieruje pionem operatorskim i odpowiada za ostateczny wygląd zdjęć. W skład jego zespołu wchodzą m.in. operatorzy kamery, ostrzyciel, mistrz oświetlenia, oświetleniowcy, wózkarz, a także nawet elektryk. Warto przy tym zaznaczyć, że operatora filmowego interesuje tylko i wyłącznie wizualna strona filmu, a wszystko inne pozostaje w gestii reżysera oraz pozostałej części ekipy filmowej.
Jak wygląda praca operatora filmowego na planie?
W praktyce operator filmowy na planie odpowiada przede wszystkim za kwestie techniczne oraz artystyczne związane z realizacją zdjęć. Innymi słowy, kierownik zdjęć po konsultacjach z reżyserem wybiera oświetlenie, projektuje kadr, planuje ruchy podczas ujęcia, a także dostosowuje ostrość i ustawienia kamery. Brzmi to dość skomplikowanie, ale tak naprawdę zdecydowaną większość pracy, włącznie z ustawianiem lamp, kamery i akcesoriów, wykonują osoby z pionu operatorskiego – operator filmowy jedynie wydaje im polecenia, koryguje błędy i nadzoruje wszystko w taki sposób, by zdjęcia osiągnęły efekt artystyczny upragniony przez reżysera.
Operator filmowy a reżyser
W powszechnym mniemaniu utarło się, że to reżyser, jako „twórca” filmu, jest odpowiedzialny za jego wygląd. Praktyka pokazuje, że to nie do końca prawda, bo na planie większość decyzji związanych z wyglądem zdjęć podejmuje operator filmowy. Oczywiście w historii kina zdarzali się reżyserzy, którzy sami byli autorami zdjęć do własnych filmów (np. Paul Thomas Anderson), a także operatorzy filmowi, którzy zaczęli reżyserować filmy (Peter Hyams). Warto jednak dostrzec różnice pomiędzy tymi zawodami – może i geniusz Quentina Tarantino stworzył „Pulp Fiction”, ale ostatecznie to Andrzej Sekuła odpowiada za warstwę wizualną tego filmu. Gdyby na planie pracował inny operator filmowy, to najgłośniejsze dzieło amerykańskiego reżysera wyglądałoby zupełnie inaczej!
Praca jako operator filmowy w telewizji i przy filmach kinowych
We wstępie do tego tekstu przywołaliśmy nazwiska ośmiu wybitnych polskich operatorów filmowych. Każdy z nich pracował przy co najmniej jednym zagranicznym filmie, który na stałe zapisał się w historii kina. Warto jednak pamiętać, że szansę przy wysokobudżetowych filmach dostają jedynie nieliczni, najwybitniejsi autorzy zdjęć, a większość operatorów filmowych znajduje pracę w telewizji, co niestety rzadko kiedy przekłada się na możliwość realizacji artystycznych ambicji. W końcu większość produkcji telewizyjnych jest nakręcona w tzw. stylu zerowym i opiera się na powtarzalnej, rzemieślniczej pracy. Z racji ubogiego doświadczenia i niewielkiego portfolio operatorzy filmowi zatrudnieni w telewizji rzadko kiedy otrzymują szansę na pracę przy hitach kinowych.
Jak zostać operatorem filmowym?
Operator filmowy to zawód wymagający zarówno konkretnej wiedzy technicznej, jak i ogromnych umiejętności artystycznych, w tym doskonałego wyczucia przestrzeni, umiejętności zaplanowania kadru oraz wybrania odpowiedniego oświetlenia. Ponadto kluczowa jest też zdolność do pracy w zespole, a także dyspozycyjność (w branży kinowej utarło się powiedzenie, że operator filmowy jako pierwszy zaczyna dzień zdjęciowy i jako ostatni go kończy) oraz kreatywność. Nie licząc kilku wyjątków, kierownikami zdjęć zostają osoby z wyższym wykształceniem kierunkowym, doświadczeniem oraz portfolio stanowiącym dowód na talent oraz umiejętności kandydata.
Studia dla operatorów filmowych
Osoby chcące podjąć pracę jako operator filmowy powinny podjąć studia na sztuce operatorskiej lub na realizacji obrazu filmowego i telewizyjnego. W Polsce takie kierunki oferuje jedynie kilka uczelni. Wśród nich największą renomą wyróżnia się państwowa Szkoła Filmowa w Łodzi. Ścieżka rekrutacyjna jest skomplikowana i wymaga od kandydatów choć podstawowej wiedzy na temat kręcenia zdjęć. Poza egzaminami wstępnymi oraz dobrym wynikiem matur trzeba zaprezentować portfolio, które stanowi główne kryterium przyjęcia na studia. Warto przy tym pamiętać, że ze względu na tłumy kandydatówna kierunki związane z realizacją obrazu jest bardzo trudno się dostać, dlatego planując karierę jako operator filmowy warto mieć przygotowany plan awaryjny.
Ile zarabia operator filmowy?
Zarobki operatorów filmowych są niezwykle zróżnicowane, a ich wysokość zależy przede wszystkim od posiadanego doświadczenia, portfolio oraz rodzaju projektu, nad którym aktualnie się pracuje. Ze względu na specyfikę branży, rozliczenie z reguły jest projektowe, a niewielu kierowników zdjęć pracuje na etacie (a jak już, to głównie dla telewizji). Za realizację projektu (np. zdjęcia do odcinka serialu) operator filmowy otrzymuje konkretną, wynegocjowaną stawkę, zazwyczaj przy rozliczeniu B2B lub, bardzo rzadko, na umowie zlecenie.
W przypadku operatorów filmowych trudno podać faktyczne miesięczne zarobki. Zależą one nie tylko od liczby ukończonych projektów, ale też od wysokości wynegocjowanych stawek. Te potrafią być ogromne, szczególnie przy realizacji filmów kinowych. W praktyce operator filmowy pracujący w telewizji zarabia co miesiąc ok. 5200 zł brutto za pracę w wymiarze odpowiadającym pełnemu etatowi. Warto przy tym zaznaczyć, że polskie kino wciąż charakteryzuje się dość niskimi budżetami (choć powoli się to zmienia), a wiele osób decyduje się na pracę jako operator filmowy za granicą. Zarobki są wówczas znacznie wyższe, ale trzeba przy tym perfekcyjnie znać język angielski i odnaleźć się w jakiejś niszy, np. kinie gatunkowym lub artystycznym.
Jak zostać wybitnym operatorem filmowym?
Jeżeli chcesz kiedyś trafić w poczet najwybitniejszych polskich operatorów filmowych i zależy ci na rozwoju kariery, to postaraj się stworzyć własny, unikalny styl, który odróżni cię od innych autorów zdjęć. Nie ma co ukrywać, że w tym zawodzie najbardziej prestiżowa jest praca przy produkcjach kinowych lub wysokobudżetowych serialach przygotowywanych na potrzeby platform streamingowych. To właśnie tam można zarobić największe pieniądze, ale też zyskać uznanie branży oraz szansę na stworzenie czegoś, co zachwyci miliony widzów na całym świecie. Droga na szczyt jest jednak długa i kręta – nie poddawaj się i ciągle pracuj nad własnymi umiejętności. Dobry autor zdjęć powinien potrafić eksperymentować i naginać zasady rządzące sztuką operatorską, dlatego nie bój się odchodzić od normy, szczególnie jeśli uważasz, że efekt artystyczny będzie ciekawy, a ty się czegoś nauczysz. Jeśli po lekturze naszego poradnika wciąż myślisz o pracy jako operator filmowy, to trzymamy za ciebie kciuki i życzymy powodzenia!
