Co to jest myślenie krytyczne?
Myślenie krytyczne polega na podejmowaniu decyzji w oparciu o wcześniejszą analizę dostępnych danych, argumentów i obserwacji. Brzmi prosto, bo przecież zazwyczaj za naszymi wyborami stoją jakieś przesłanki. Myślenie krytyczne to jednak niełatwa sztuka, ponieważ opiera się na kwestionowaniu rzeczy przyjmowanych do tej pory jako pewnik. Wymaga zadawania samemu sobie trafnych pytań i poszukiwania obiektywnych odpowiedzi, a jak wiadomo, bycie obiektywnym względem samego siebie jest niebywale trudne. Jako ludzie nie lubimy też burzyć dotychczasowego porządku, dlatego chcąc myśleć krytycznie, musimy wyjść ze strefy komfortu.
Myślenie krytyczne nie jest współczesnym wynalazkiem. Nawiązuje do poglądów starożytnych sceptyków, którzy byli zwolennikami powstrzymywania się od pochopnych osądów.
Kim jest critical thinker? - podsumowanie w kilku punktach
- Osoba, która dokonuje celowego wysiłku intelektualnego ukierunkowanego na podjęcie decyzji lub sprecyzowanie własnego stanowiska.
- Osoba, która w przemyślany i racjonalny sposób analizuje nadarzające się problemy.
- Osoba, która zna zasady logicznego myślenia i posługuje się nimi do rozwiązywania problemów.
- Osoba, która potrafi zbierać właściwe dane, dokonywać ich obiektywnej oceny i wykorzystywać je do podejmowania decyzji.
- Osoba, która potrafi efektywnie komunikować innym efekty swojej analizy.
Dlaczego myślenie krytyczne jest tak ważne w dzisiejszych czasach?
Żyjemy w czasach, w których ciężko jest podejmować decyzje - zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Nieograniczony dostęp do informacji na żywo ma ogromne zalety, ale kładzie na nasze barki także olbrzymi ciężar związany z koniecznością selekcjonowania tego, co godne zaufania i naprawdę istotne.
Pracodawcy doskonale zdają sobie sprawę z tego, jaka jest moc myślenia krytycznego. Richard Branson, brytyjski miliarder, założyciel konsorcjum Virgin skupiającego m.in. wytwórnię płytową Virgin Records i firmę telekomunikacyjną Virgin Mobile, w jednym z wywiadów podkreślił, że kluczem do rozwiązywania problemów w biznesie jest właśnie myślenie krytyczne i wykorzystywanie potencjału swojego mózgu. Niestety rozwój technologii przyczynia się do drastycznego spadku poziomu tej umiejętności w społeczeństwach wysoko rozwiniętych. Inną przyczyną tego problemu jest forsowany w szkołach system nauki “pod test”, w którym brakuje miejsca na swobodną naukę i samodzielną analizę informacji. Wielu specjalistów wskazuje, że w procesie kształcenia powinno kłaść się większy nacisk na naukę krytycznego myślenia. Niektórzy nazywają nawet krytyczne myślenie umiejętnością XXI wieku.
Jakie są korzyści z krytycznego myślenia?
Pracownicy, którzy opanowali umiejętność krytycznego myślenia:
- podejmują lepsze decyzje oparte na obiektywnych przesłankach, a nie czynnikach emocjonalnych
- są lepsi w zbieraniu danych i prowadzeniu researchu
- potrafią patrzeć na problem z wielu perspektyw, co ma kluczowe znaczenie m.in. w kontekście user experience
- są szczęśliwsi, ponieważ lepiej rozumieją swoje motywacje i cele
- wykazują się większą kreatywnością
- budują lepsze relacje ze względu na umiejętność przyjmowania perspektywy drugiej strony oraz oddzielania osób od ich opinii
- szybciej i lepiej się uczą
- potrafią lepiej przekonywać swoich rozmówców
Jak nauczyć się myśleć krytycznie?
Myślenie krytyczne nie jest łatwe, ale to wcale nie oznacza, że nie można się go nauczyć. Jak widzicie, lista korzyści wynikających ze stosowania zasad creative thinking jest długa, dlatego zdecydowanie warto jest podjąć to wyzwanie. Od czego zacząć? Poniżej znajdziecie listę kilku prostych kroków do zmiany.
- Sprawdzaj, jakie jest źródło informacji, do której masz dostęp i czy powinieneś mu ufać.
- Analizuj dane i powiązania między nimi.
- Ustalaj priorytety, aby wiedzieć, które dane będą dla ciebie kluczowe do podjęcia decyzji.
- Zadawaj pytania i zastanawiaj się, czy na ten problem można spojrzeć inaczej.
- Bądź ciekawy świata i staraj się poznać prawdę.
- Szukaj weryfikacji uzyskanych informacji w innych źródłach.
- Odróżniaj skutki od przyczyn, a fakty od opinii.
- Oddzielaj ludzi od opinii, które głoszą.
- Bądź szczery względem samego siebie, miej świadomość własnych słabości i filtrów poznawczych, którymi masz tendencję się posługiwać.
- Rozkładaj dane na mniejsze elementy (dekonstrukcja) i wówczas je analizuj.
- Podejmując decyzję, precyzuj, co już wiesz, czego nie wiesz, ale możesz się dowiedzieć oraz czego nie wiesz, ale się nie dowiesz.
- Zaakceptuj to, że w niektórych sytuacjach nie przeanalizujesz wszystkich możliwych rozwiązań ani czynników (tzw. pułapka “analysis paralysis”).
Myślenie krytyczne w CV i na rozmowie kwalifikacyjnej
Myślenie krytyczne to umiejętność, która bardzo interesuje waszych przyszłych pracodawców, dlatego bez względu na to, czy dopiero zastanawiacie się nad wyborem studiów, szukacie pierwszej pracy czy już pracujecie, zachęcamy do pracy nad rozwojem tej kompetencji oraz umieszczenia jej w waszym CV.
Creative thinking to umiejętność ceniona absolutnie w każdej profesji. Jak jednak dobrze ją “sprzedać” w CV? Myślenie krytyczne można zaliczyć do umiejętności miękkich, jednak sugerujemy, aby zamiast po prostu wymieniać ją jako hasło dostarczyć pracodawcy konkretny przykład. Dobrym miejscem na to będzie sekcja “Doświadczenie”, w której zazwyczaj znajduje się krótki opis obowiązków i osiągnięć w dotychczasowej pracy (również tej niezarobkowej, np. jako wolontariusz, stażysta czy praktykant).
Czy myślenie krytyczne można sprawdzić? Oczywiście, że tak! Rekruterzy coraz częściej korzystają z tzw. “situational questions”, czyli pytań, w których kandydat musi opowiedzieć o sytuacji zgodnej z podanym scenariuszem. Dobrą strategią mierzenia się z tego typu zadaniami jest strategia STAR. Przykłady takich pytań to:
- Opisz sytuację, w której napotkałeś na trudny do rozwiązania problem w pracy. Jak sobie poradziłeś?
- Podaj przykład trudnej decyzji, którą musiałeś podjąć. Jak sobie poradziłeś?
- Opisz sytuację, w której musiałeś w krótkim czasie podjąć decyzję w oparciu o dużą ilość danych. Co zrobiłeś?
