Kryminologia a kryminalistyka - jaka jest różnica?
Kryminologia i kryminalistyka są bardzo często ze sobą mylone. Warto wyjaśnić różnicę między tymi dwoma, na pozór bliźniaczymi, dziedzinami. Kryminologia to dosłownie nauka o zbrodni. Jest zaliczana do nauk społecznych, ponieważ opiera się na osiągnięciach z zakresu psychologii, socjologii i prawa. Kryminolodzy zajmują się badaniem przestępstwa jako formy dewiacji społecznej. Interesuje ich więc, kto, dlaczego i kogo skrzywdził, a także jak w danej sytuacji zachowały się instytucje powołane do zapobiegania przestępstwom. Praktycznym wycinkiem kryminologii jest natomiast kryminalistyka. To wąska dziedzina z pogranicza nauk biologicznych i technicznych. Przedmiotem jej zainteresowania jest dowodzenie winy, a więc prowadzenie czynności dochodzeniowych i wykrywczych z zastosowaniem odpowiednich technik. Polskie nazewnictwo nieco komplikuje zrozumienie tego podziału, a nasze rodzime szkoły wyższe nadal uczą teoretycznej kryminologii i praktycznej kryminalistyki łącznie, w ramach jednych studiów. W Wielkiej Brytanii istnieje wyraźny podział na Forensic Science (kryminalistykę), gdzie od studentów oczekuje się wiedzy z zakresu chemii i biologii, oraz Criminology (kryminologię) ukierunkowaną na nauki społeczne.
Studia na kierunku kryminologia
Kształcenie na kierunku kryminologia odbywa się w systemie bolońskim, czyli obejmuje 3-letnie studia I stopnia zakończone uzyskaniem tytułu licencjata i 2-letnie studia II stopnia (magisterskie), po których można kontynuować naukę na studiach III stopnia (doktoranckich) oraz studiach podyplomowych. Kryminologię można studiować dziennie i zaocznie.
Program studiów z zakresu kryminologii jest bardzo urozmaicony i pozwala na przyswojenie wiedzy z wielu dziedzin. Obejmuje między innymi przedmioty takie jak: kryminologia stosowana, prawo karne, prawo wykroczeń, historia przestępczości, strategie zapobiegania przestępczości, wiktymologia, profilowanie sprawców przestępstw, mediacje, terroryzm i konflikty zbrojne, przestępczość zorganizowania, psychopatologia, przestępczość narkotykowa, przestępczość seksualna, suicydologia, handel ludźmi.
Należy zauważyć, że na niektórych uczelniach kryminologia dostępna jest jako specjalizacja lub ścieżka na bardziej ogólnym kierunku, np. socjologii, prawie lub bezpieczeństwie wewnętrznym.
Na jakich uczelniach można studiować kryminologię?
Kryminologia (w ramach odrębnego kierunku lub ścieżki) znajduje się w ofercie następujących uczelni wyższych:
- Uniwersytet Gdański
- Uniwersytet Warszawski
- Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
- Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II
- Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
- Uniwersytet w Białymstoku
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
- Uniwersytet Wrocławski
- Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
- Wyższa Szkoła Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi
- Wyższa Szkoła Humanistyczna TWP w Szczecinie
- SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
- Collegium Civitas
- Uczelnia Łazarskiego
- Uczelnia Techniczno-Handlowa im. Chodkowskiej w Warszawie
- Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. Kwiatkowskiego w Gdyni
- Wyższa Szkoła Bankowa w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
- Dolnośląska Szkoła Wyższa
Praca po kryminologii
Pracownik służb mundurowych
Absolwent kryminologii może z powodzeniem poszukiwać zatrudnienia w służbach mundurowych, między innymi w Policji, Służbie Więziennej, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, strażach miejskich, Inspekcji Transportu Drogowego czy Służbie Celno-Skarbowej. Praca w każdej z tych instytucji ma swoją specyfikę i wygląda zupełnie inaczej, jednak wymaga wiedzy o przestępstwach i ich sprawcach, metodach zapobiegania patologiom społecznym i bezpieczeństwie, a także znajomości prawa, a więc kompetencji, które nabywa się w toku studiów z zakresu kryminologii.
Profiler
Jest to profesja, o której marzy bardzo wielu, jednak w rzeczywistości dostępna jest tylko dla niewielkiego grona. Praca profilera owiana jest tajemnicą, a w polskiej klasyfikacji zawodów i specjalności taki zawód nawet nie figuruje. Zazwyczaj profiler to psycholog lub kryminolog posiadający odpowiednie przeszkolenie. Do zadań profilera należy analiza śladów, wnioskowanie na temat motywu, możliwego przebiegu i rysu osobowościowego sprawcy, a także przewidywanie zbrodni, które przestępca może popełnić. W swojej pracy profiler korzysta z materiałów zabezpieczonych przez techników kryminalistyki, akt sprawy, a także wiedzy psychologicznej.
Technik kryminalistyki
Technik kryminalistyki to jedna z pierwszych osób, które pojawiają się na miejscu zdarzenia. Jego zadaniem jest zabezpieczenie wszystkich dostępnych śladów tak, aby mogły być wykorzystane jako wartościowy dowód w dalszym postępowaniu. Aby zostać technikiem kryminalistyki, należy spełnić podstawowe warunki przyjęcia do policji (m.in. mieć nieposzlakowaną opinię i przejść testy sprawnościowe), a następnie odbyć szkolenie wstępne, trzyletnią służbę przygotowawczą i odpowiednie kursy.
Kurator sądowy
Kurator sądowy zgodnie z zapisami kodeksu karnego wykonuje zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym. Kuratorzy pracują w środowisku przebywających na wolności osób objętych dozorem oraz na terenie zakładów karnych i ośrodków opiekuńczo-wychowawczych. Aby zostać kuratorem sądowym, trzeba posiadać nieposzlakowaną opinię, polskie obywatelstwo i wykształcenie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych, a także odbyć aplikację kuratorską i zdać egzamin kuratorski.
Detektyw
Wiedza i umiejętności zdobyte na studiach na kierunku kryminologia mogą okazać się przydatne także w zawodzie detektywa. Detektyw prowadzi prywatne śledztwa między innymi w sprawach zaginięć i porwań. Zajmuje się także ochroną osób i mienia. W Polsce do wykonywania tej profesji potrzebna jest specjalna licencja.
Naukowiec
Prowadzenie badań naukowych w zakresie ludzkich zachowań mogących doprowadzić do cierpienia lub śmierci drugiego człowieka wydaje się szczególnie istotne. Kryminolodzy-naukowcy między innymi analizują charakterystyki psychologiczne sprawców i ofiar przestępstw, a także poszukują skutecznych narzędzi zapobiegania zachowaniom dewiacyjnym.
Urzędnik
Absolwent kryminologii może realizować także karierę urzędniczą. Komórki zajmujące się zapewnieniem bezpieczeństwa funkcjonują w niemal każdej jednostce samorządu terytorialnego, jak również w instytucjach rządowych.
Pracownik organizacji pozarządowej
W programie studiów na kierunku kryminologia dużo uwagi poświęca się prawom człowieka, psychopatologii, konfliktom zbrojnym oraz ofiarom różnorodnych przestępstw. Kryminolodzy posiadają zatem wiedzę, która pozwala doskonale rozumieć i reagować na problemy, z jakimi borykają się chociażby uchodźcy, osoby uzależnione, ofiary handlu ludźmi czy przemocy domowej, a także prowadzić działania profilaktyczne zapobiegające niekorzystnym zjawiskom społecznym.
